Problem smogu dotyka nas coraz bardziej – skutki wysokiego stężenia szkodliwych związków w powietrzu dają się odczuć zarówno w codziennym życiu, jak i w ogólnej kondycji środowiska. Co trzeba wiedzieć, by skutecznie im przeciwdziałać?

W jaki sposób powstaje smog?

Sporo wyjaśnia już sama nazwa zjawiska – połączenie angielskich słów smoke (dym) i fog (mgła). Poprzez „dym” rozumiemy tu produkty działalności człowieka: spaliny samochodowe, zanieczyszczenia z pieców opalanych węglem, drewnem czy – niestety, ciągle zbyt często – śmieciami. Substancje te mieszają się z mgłą i zalegają w atmosferze w postaci gęstego oparu. Możemy go wyczuć, zobaczyć, a w skrajnych przypadkach poczuć nawet jego metaliczny smak w ustach.

Szkodliwe związki, z których składa się smog, to m.in.:

• tlenek siarki
• tlenek azotu
• dwutlenek węgla
• benzo[a]piren
• ozon troposferyczny
• wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
• kancerogenne pyły zawieszone

Rodzaje smogu

Smog londyński/kwaśny

Mglista szaruga kojarzy się zwyczajowo z krajobrazem Wielkiej Brytanii – do tego stopnia, że kwaśny smog jest potocznie nazywany „londyńskim”. Zjawisko to powstaje na skutek zmieszania chłodnego, wilgotnego powietrza ze spalinami i dymem z kominów, emitowanym w okresie grzewczym. Londyński smog dominuje w obszarze o umiarkowanym klimacie, z zimnym sezonem zimowym – w tym także w Polsce.

Smog kalifornijski/fotochemiczny

W gorącym klimacie problem smogu wcale nie znika – wręcz przeciwnie: smog fotochemiczny także doczekał się nazwy związanej ze swoją główną lokalizacją, czyli Los Angeles. Występuje w gorących porach roku i przy dużym nasłonecznieniu, a wywołują go przede wszystkim spaliny samochodowe, które w reakcji z promieniowaniem UV wydzielają szkodliwe gazy zalegające w atmosferze. Poza Kalifornią zjawisko to występuje powszechnie w Meksyku, na południu Europy i Azji – głównie w dużych metropoliach o wysokim natężeniu ruchu ulicznego.

Dlaczego smog jest niebezpieczny dla zdrowia?

Już po krótkim spacerze w mocno zanieczyszczonym powietrzu organizm daje nam sygnały, że coś jest nie tak: drapiące gardło, duszący kaszel czy ból głowy to tylko niektóre z objawów niekorzystnego wpływu smogu na samopoczucie. Niedotlenienie mózgu objawia się także gorszym samopoczuciem, problemami z koncentracją czy spadkiem nastroju; oczy pod wpływem gryzących oparów łzawią i pieką.

Długofalowe skutki zdrowotne mogą być znacznie bardziej dotkliwe. Wdychanie składników smogu zwiększa ryzyko wystąpienia astmy, alergii oddechowych i nowotworów płuc. Szkodliwe substancje zawarte w smogu mogą przyczynić się także do występowania chorób wieńcowych i zawałów serca oraz trwałego uszkodzenia wzroku.

W jaki sposób smog szkodzi środowisku?

Wśród szeregu opłakanych skutków, jakie niesie ze sobą smog w stosunku do ekosystemu wymieńmy tylko kilka najbardziej dotkliwych:

Zaburzenie procesu fotosyntezy

Choć rośliny oczyszczają powietrze ze szkodliwych substancji, nie są w stanie przefiltrować wszystkich składników smogu. Stała ekspozycja na toksyczne związki powoduje ich choroby, widoczne m.in. w postaci przebarwień, więdnięcia, opadania liści, zahamowania wzrostu. Szkodliwe substancje kumulują się także w glebie, a stamtąd przenikają do korzeni roślin, uniemożliwiając ich prawidłowy rozwój.

Uszkodzenie warstwy ozonowej

Jednym z produktów smogu są chlorowe pochodne węglowodorów – związki o destrukcyjnym wpływie na ozonosferę, czyli obszar zwiększonego stężenia ozonu w atmosferze na wysokości ok. 10-50 km. Warstwa ozonowa pełni funkcję blokady szkodliwego promieniowania UVC, redukuje także wpływ promieniowania UVB i UVA. Jej obecność jest konieczna dla istnienia życia na Ziemi.  Nietrudno się domyślić, jak opłakane skutki wywołuje więc tzw. dziura ozonowa – uszkodzenie ozonosfery na skutek emisji szkodliwych substancji.

Choroby i pomór zwierząt

Zwierzęta, podobnie jak ludzie, odczuwają wpływ smogu równie dotkliwie: toksyczne substancje powodują u nich uszkodzenia układu oddechowego, układu mięśniowego i kości.

Jak indywidualnie zmniejszyć emisję smogu?

Reasumując – walka ze smogiem jest kluczowa dla powstrzymania kryzysu klimatycznego i wymaga rozwiązań systemowych. Każdy z nas może jednak dołożyć swoją cegiełkę do globalnych działań, by krok po kroku zmniejszać udział szkodliwych substancji w atmosferze. Sprawdź nasze propozycje zmian codziennych nawyków – być może znajdziesz wśród nich coś dla siebie!

Zostaw samochód w garażu…

 …i przesiądź się na rower lub komunikację miejską; dzięki temu ograniczysz do zera lub znacznie zredukujesz ilość spalin emitowanych na potrzeby Twojego przemieszczania się po mieście. Z samochodu korzystaj możliwie rzadko i wtedy, gdy jest to uzasadnione – np. robiąc większe zakupy, wyjeżdżając w podróż z dużym bagażem lub w słabo skomunikowane miejsce.

Wybierz ekologiczne auto

Zmotoryzowani mogą natomiast korzystać z wielu rozwiązań technologicznych, które neutralizują szkodliwy wpływ produktów spalania paliwa: warto wymienić tu katalizatory silników benzynowych, mechanizm bezpośredniego wtrysku paliwa, filtry cząstek stałych czy systemy elektronicznego sterowania silnika. 

Zainwestuj w ogrzewanie gazowe lub pompę ciepła

Ogrzewanie domów za pomocą pieców kaflowych, pieców zasilanych węglem lub – o zgrozo! – śmieciami jest jedną z głównych przyczyn powstawania smogu w terenach zabudowanych. Na szczęście istnieją „zielone” alternatywy, w tym przede wszystkim kotły gazowe, pompy ciepła.

Jak chronić się przed smogiem?

Środki ostrożności podjęte w okresie najwyższego stężenia smogu nie tylko poprawią Twój komfort życia, ale i pomogą ustrzec się poważnych problemów ze zdrowiem. Co zrobić, by zredukować kontakt ze szkodliwymi substancjami?

Trzymaj rękę na pulsie

Serwis internetowy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i liczne aplikacje mobilne na bieżąco udostępniają aktualne informacje na temat poziomu zanieczyszczenia powietrza. Sprawdzaj regularnie dostępne dane; jeśli stężenie smogu przekracza w danej chwili dopuszczalne normy, zamknij okna i nie wychodź z domu, gdy nie jest to konieczne.

Minimalizuj bezpośredni kontakt ze smogiem

Załóżmy jednak, że musisz wyjść; zanim zamkniesz za sobą drzwi, przemyśl trasę, którą masz do przebycia. Czy prowadzi przez ruchliwe ulice, którymi porusza się wiele pojazdów mechanicznych? Jeśli tak – czy istnieje możliwość przełożenia wyjścia poza godziny szczytu lub dotarcia na miejsce mniej uczęszczaną drogą, gdzie jakość powietrza jest choć odrobinę lepsza? Dobrym pomysłem jest także zakup specjalnej maski antysmogowej z filtrem – najlepsze jakościowo modele są w stanie zatrzymać blisko 100% szkodliwych substancji.

Zadbaj o odporność organizmu

Silny organizm radzi sobie z negatywnym wpływem smogu dużo lepiej, niż ten osłabiony śmieciowym jedzeniem, używkami, niedoborem snu i siedzącym trybem życia. Rezygnacja z nikotyny i jak największe ograniczenie alkoholu to podstawa; zwróć także uwagę na codzienną porcję ruchu, choćby w postaci spaceru czy dojazdów do pracy rowerem (pamiętaj przy tym jednak o naszych wcześniejszych poradach!)

Jeśli chodzi o dietę „antysmogową”, najważniejsze jest dostarczanie sobie składników oczyszczających organizm i wzmacniających pracę układu immunologicznego:

• kwasy tłuszczowe omega-3 (źródła: siemię lniane, oleje roślinne tłoczone na zimno, orzechy, pestki, tłuste ryby)
• witamina D (tran, ryby, żółtka jaj, sery żółte)
• witamina A (warzywa i owoce o pomarańczowym kolorze, masło, nabiał, podroby)
• witamina E (oleje: słonecznikowy i z pestek winogron, migdały, orzechy, produkty pełnoziarniste, szpinak, awokado)
• selen (orzechy brazylijskie, jaja, drób, ryby: tuńczyk i łosoś)

Zmiany w skali globalnej potrzebują czasu, dlatego już teraz zacznij profilaktykę antysmogową – każda, nawet najmniejsza zmiana przyczyni się do poprawy samopoczucia i wspólnego dobra!