Obecna niemal we wszystkich dziedzinach ekologia już od dawna nie jest niszową fanaberią. To nieunikniona przyszłość, a właściwie, w coraz większym stopniu, teraźniejszość. Na wielu polach ekologiczne wybory stały się powszechne – chodzimy na zakupy z własną torbą, unikamy plastikowych opakowań, segregujemy odpowiednio śmieci, wybieramy rower lub komunikację zbiorową zamiast samochodu. A jak wyglądają nasze domy? Czy ekologia rozgościła się w nich na dobre? Przyjrzyjmy się temu!

Styl ekologiczny to hit ostatnich sezonów i katalogów wnętrzarskich

Pokochaliśmy proste wnętrza inspirowane naturą. Już od wielu lat na salonach króluje bliski naturze styl skandynawski. Popularnością cieszą się wnętrza eklektyczne, rustykalne, boho, czy scandiboho. Coraz śmielej poczynają sobie inspiracje wschodnie lub ich modyfikacje, jak wyciszający, pełen minimalistycznego spokoju styl japandi – stanowiący połączenie stylu skandynawskiego i japońskiego. Wszystkie te style łączy nawiązywanie do natury, czerpanie inspiracji ze świata flory i fauny. To wnętrza inspirowane nieregularnymi kształtami, niedoskonałymi fakturami, stonowanymi kolorami i naturalnymi materiałami. Ich wspólnym mianownikiem pozostaje inspiracja przyrodą, dążąca do osiągnięcia poczucia spokoju i harmonii. Celem takiego wnętrza jest uzyskanie efektu wyciszenia i odcięcia się od pędu i hałasu świata zewnętrznego. To jak powrót do korzeni – nic dziwnego, że właśnie w takim otoczeniu czujemy się odprężeni. Co ciekawe, wnętrza ekologiczne nie czerpią jedynie z tradycji, nawiązując do przeszłości. Ważnym ich uzupełnieniem są nowoczesne technologie, których zadaniem nie jest wywieranie wrażenia luksusu, a wspieranie rozwiązań proekologicznych. 

Nowoczesność odgrywa istotną rolę w dążeniu do stworzenia prawdziwie ekologicznych wnętrz. Styl ekologiczny nie funkcjonuje z własną, odrębną stylistyką. Odnajdziemy go w projektach o bardzo zróżnicowanej estetyce. Przejawia się w modnych obecnie trendach, których wspólnym wyznacznikiem jest powrót do natury. Łączy je dążenie do wykorzystania naturalnych materiałów, takich jak drewno, kamień, len, bawełna, juta, rafia, rattan, wiklina czy słoma. Towarzyszy im, również inspirowana naturą, stonowana paleta barw. Styl ekologiczny to nie osobny styl wnętrzarski, a raczej klamra, która spina odrębne aranżacje w większą całość. Dzięki temu może się odnaleźć w zmieniających się modach, stanowiąc ich niepodważalny fundament.

Styl ekologiczny rozgościł się w naszych wnętrzach, ale ekologia we wnętrzach to coś znacznie więcej niż tylko modny projekt

Aby można było mówić o prawdziwie ekologicznym wnętrzu, a nie tylko stylu ekologicznym, należy przeanalizować organizację i funkcjonowanie domu na wielu płaszczyznach. O ekologię możemy zadbać na różnych poziomach i etapach zamieszkania. To nie tylko wykończenie, które widać na pierwszy rzut oka, ale wiele czynników wpływających na to, czy na co dzień żyjemy tak, aby nie szkodzić Planecie.

Projekt – klucz do sukcesu

Decyzje podejmowane na etapie projektu mają kluczowe znaczenie dla funkcjonalności całego przedsięwzięcia. To właśnie na tym etapie można zdecydować się na rozwiązania, które sprawią, że dom, budynek lub mieszkanie będzie prawdziwie ekologiczne. Niektóre z tych decyzji są nieodwracalne, jak na przykład usytuowanie budynku względem kierunków świata. To decyzja, która wywiera wpływ na koszty użytkowania, determinując zapotrzebowanie energetyczne budynku. Odpowiednie usytuowanie budynku ma wpływ na to, w jakim stopniu konieczne będzie doświetlanie sztucznym światłem, czy jak dużo energii będziemy potrzebować do ogrzania bryły budynku. Oczywiście, nie zawsze mamy na to wpływ, ale dla rozwiązań przyjaznych środowisku myślenie holistyczne ma zasadnicze znaczenie. 

Kolejnym ważnym etapem jest projektowanie instalacji. Niestety, budowa domu pasywnego jest rozwiązaniem wciąż znacznie droższym niż rozwiązania tradycyjne, lecz warto ją rozważyć ze względu na późniejsze korzyści, również te wymierne finansowo. Dom pasywny to, według definicji, taki, którego zapotrzebowanie na energię wynosi poniżej 15 kWh/m²/rok. Dom niskoenergetyczny mieści się w przedziale 30-60 kWh/m²/rok, natomiast w przypadku tradycyjnych rozwiązań wartość ta może osiągać aż 120 kWh/m²/rok. Domy pasywne projektowane są zgodnie z założeniami maksymalnego odzysku energii. Sprzyjają temu odpowiednio zaprojektowane instalacje, wykorzystanie naturalnego obiegu ciepła oraz rozwiązania w zakresie wydajnej izolacji termicznej. Inwestycje w zaawansowane technologie mogą początkowo wydawać się kosztowne, ale są to inwestycje, które z czasem procentują. 

Na etapie projektu można podjąć dodatkowe decyzje, jak np. zastosowanie rekuperacji sprzyjającej utrzymaniu czystości powietrza we wnętrzach czy energii z odzysku. Na tym etapie można również zaprojektować rozwiązania w zakresie oszczędzania wody. Coraz powszechniej dostępne są systemy pozwalające wykorzystać tzw. szarą wodę (to zużyta woda z prysznica czy wanny) do spłukiwania toalety lub podlewania przydomowego ogródka. Na etapie projektu wybieramy również materiały. Będą one miały wpływ na wieloletnie użytkowanie domu, środowisko i zdrowie domowników.

Urządzanie – nie tylko frajda, ale i odpowiedzialne wybory na lata

Urządzanie wnętrz, czy to nowych czy z drugiego obiegu, to zazwyczaj etap wielkich emocji, radości, ale również i podejmowania odpowiedzialnych decyzji, nie tylko finansowych. Niezależnie od tego, czy urządzamy nowy dom, czy lokum z drugiej ręki, decyzje wykończeniowe mają ogromne znaczenie z punktu widzenia ekologii. Głównym wyznacznikiem ekologicznych wnętrz wydaje się być stosowanie naturalnych, nieszkodliwych materiałów. Sprawdzi się tu drewno, kamień, glina, słoma, len, naturalne plecionki. Zdrowie i ekologia idą w tym wypadku w parze. I chociaż łatwo jest dać się ponieść na fali euforii, to jednak lepiej jest zrezygnować z pokusy szybkiego wypełnienia wnętrz tanimi produktami z Chin o niewiadomym składzie. 

Dekoracje ze szkła, kamionki lub gliny dodadzą szlachetnego sznytu wnętrzom, nie narażając nas na wieloletni kontakt z materiałami o nieznanym pochodzeniu i składzie. Istotnym elementem wykończenia wnętrz jest stolarka okienna. W ostatnich latach okna PVC szturmem zdobyły rynek, ale jakim kosztem? PVC jest szkodliwe nie tylko dla środowiska, ale również dla nas. W wyniku braku należytej wentylacji całymi latami we wnętrzu może gromadzić się nadmierna wilgoć, powodując narastanie szkodliwych dla zdrowia grzybów. Co więcej, samo PVC po latach uwalnia rakotwórcze i toksyczne substancje. Ich jedyną zaletą wydaje się być niska cena – kosztem zdrowia. 

Kolejnym istotnym wyborem na etapie każdego remontu jest wybór powłok malarskich. Na szczęście, wybór farb ekologicznych jest już całkiem spory i bez problemu możemy wybrać takie, które zawierają mniejsze ilości lotnych związków organicznych (LZO). Związki te znacząco wpływają na uszkodzenia warstwy ozonowej, jednocześnie nadwyrężając nasze zdrowie. Stąd też, podczas wyboru farb, które będą otaczały nas we wnętrzach, znaczenie mają nie tylko decyzje kolorystyczne. Zakup nowych mebli to również poważna ekologiczna decyzja. Oczywistym jest, że należy unikać materiałów takich jak MDF, zawierających niezwykle szkodliwy formaldehyd, ale nawet przy naturalnych materiałach mogą czaić się pułapki. Naturalne drewno może być wykończone lakierem wydzielającym trujące substancje przez wiele długich lat. Spontaniczne decyzje o zakupie nietrwałych, tanich lub nieprzemyślanych mebli przyczyniają się do nadmiernej produkcji śmieci. 

Korzystnym ekologicznie rozwiązaniem jest postawienie na wyposażenie pochodzące z drugiego obiegu. Meble z drugiej ręki to nie tylko rozwiązanie do wnętrz w stylu retro, wypełnionych antykami, ale również tych nowoczesnych. Na lokalnych forach sprzedażowych można nabyć nowe, lub prawie nowe, wyposażenie z drugiej ręki. Jest to rozwiązanie przyjazne zarówno dla środowiska, jak i dla portfela. Gdzie szukać perełek i super okazji? Kłaniają się lokalne pchle targi, komisy, fora internetowe, a nawet warto przejrzeć strychy, garaże czy składziki u rodziny i znajomych. Nieocenionym źródłem łowów są również… śmietniki. I chociaż nie jest to rozwiązanie dla każdego, to warto zwrócić uwagę, że podczas zbiórek gabarytowych meble w całkiem niezłym stanie wystawiane są w pobliżu wiat śmietnikowych lub po prostu przy ulicy na tzw. „wystawkach”. 

Podczas urządzania wnętrz meblami z drugiego obiegu przydaje się choćby podstawowa wiedza z zakresu renowacji i upcyklingu. Nie jest to takie trudne, jak mogłoby się wydawać, a zapewnia niezwykłą satysfakcję. Własnoręcznie odratowane stare krzesło to działanie proekologiczne i ogromny powód do dumy. Urządzanie domu to również wszechobecne sprzęty AGD. Poświęcenie chwili uwagi na sprawdzenie klasy energetycznej lodówki czy pralki zwróci się z nawiązką podczas wieloletniej eksploatacji. We wnętrzach ekologicznych niezbędnym elementem są żywe rośliny. Przyczyniają się do stworzenia relaksującej atmosfery, efektywnie filtrując powietrze oraz pochłaniając niekorzystne składniki chemiczne pochodzące z nowych mebli, farb czy lakierów. Okazują się nieocenione podczas upałów, obniżając odczuwalną temperaturę i poprawiając mikroklimat. 

Kolejną istotną zasadą ekologicznego urządzania wnętrz jest minimalizm. Zasada jest prosta: kupuj mniej, a mniej śmieci wyrzucisz za kilka lat. Postaw na funkcjonalność i wielozadaniowość. Szklany wazon, karafka czy słój mogą pełnić wiele funkcji, zależnie od aktualnych potrzeb. Analogicznie jak przy wyborze materiałów, na etapie urządzania wnętrz lokalność ma ogromne znaczenie. Postaw na lokalnych producentów i produkty, zamiast generować niepotrzebny ślad węglowy.

„Nie mieszkam w ekologicznym domu, nic nie mogę zmienić”  

Nie zawsze mamy wpływ na to, gdzie i jak mieszkamy. Nie zawsze możemy ingerować we wnętrze czy wystrój. Jednak w każdym wnętrzu może zagościć ekologia. Nawet mieszkając w lokum, w którym nie zastosowano zaawansowanych ekologicznych rozwiązań możliwe jest wdrażanie nawyków przyjaznych środowisku, poczynając od najbardziej oczywistej segregacji śmieci, poprzez liczne drobne działania, które sprawią, że ekologia zagości w domowych progach. To właśnie codzienne nawyki mają największe znaczenie. 

Tak, jak można przyzwyczaić się do zakupów z własną torbą, można również wdrożyć ekologiczne zachowania w domu. Może to być założenie kompostownika, w którym utylizowane będą odpady organiczne. Może to być nawyk włączania mycia pełnej zmywarki, zamiast przepłukiwania pojedynczych naczyń. A może obniżenie temperatury w domu? Przebywanie w niższej temperaturze jest zdecydowanie korzystniejsze dla zdrowia, a przy tym oszczędzamy energię. Można również zaopatrzyć się w filtry do wody, żeby ograniczyć kupowanie setek litrów wody w plastikowych butelkach. Kranówka naprawdę jest smaczna! 

Warto rozważyć ograniczenie liczby sprzętów elektronicznych. Czy telewizor w sypialni jest niezbędny? Raczej nie, a ponadto negatywnie wpływa na samopoczucie i zdrowie. Pamiętajmy również o odłączaniu nieużywanych ładowarek z gniazdek. Mamy ich przecież coraz więcej. Wyłączniki czasowe do najbardziej energochłonnych sprzętów pozwolą kontrolować nadmierne zużycie energii. Pomysły na ekologiczne rozwiązania można mnożyć w nieskończoność, a ograniczeniem w tym przypadku jest jedynie własna inwencja.

Dlaczego to wszystko jest takie ważne?  

To codzienny, praktyczny, masowy wymiar działań proekologicznych ma największe znaczenie. Działania proekologiczne mają największą moc i zasięg, gdy podejmowane są w codziennych, rutynowych wyborach. Okazjonalne akcje cechuje wymiar symboliczny, przypominający o tym, że Planetę mamy tylko jedną i musimy o nią dbać. Najważniejsze jest jednak to, w jaki sposób żyjemy na co dzień, każdego dnia, tu i teraz oszczędzając kroplę wody, zmniejszając ogrzewanie, przygaszając światło, czy nie produkując ton śmieci. W ogólnym rozrachunku to właśnie suma takich drobnych zdarzeń ma największe znaczenie.

Autorka: Natalia Oparska